Blog - Muzikaliseer je les of training!
Wil je op de hoogte gebracht worden van nieuwe blogs en/of vlogs? Vul dan het contactformulier in.
| De kracht van muziek máken - Muzikaliseer je les #8 - zondag 16 juni 2019 |
Waar denk je aan als je leest: Muzikaliseer je les of training? Veel mensen zullen aan het maken van muziek denken. In mijn artikelen tot nu toe ben ik hier wat met een boogje omheen gelopen…..! Waarom? Omdat ik vooral wil benadrukken dat het muzikaliseren van de les óók kan zonder dat je zelf muziek maakt. Een te groot accent op het belang van het ‘kunnen maken’ van muziek kan mensen afschrikken. Ik merk het in mijn training: Hoe veel mensen zeggen niet ‘ik ben niet muzikaal, want …. (vul maar in: ) ‘ik kan geen wijs houden’, ‘ik kan geen noten lezen’, ‘ik kan niet zingen’, ‘ik heb geen maatgevoel’, ‘ik vond die pianoles maar niets’. Maar zouden al die mensen dan niet muzikaal zijn? Natuurlijk niet. De meesten houden erg van muziek. Muzikaliteit zit hem namelijk vooral in het ‘met plezier ‘luisteren’ naar muziek (link naar artikel). Het ‘tegen je zin moeten maken van muziek’ werkt natuurlijk averechts in leersituaties. Dat laatste is jammer genoeg bij veel mensen, als kind, kennelijk aan de hand geweest [1]. Muzikaliteit en muzikaliseren kunnen echter goed los staan van het ‘zelf muziek maken’. Je kunt als docent of trainer het leren prima muzikaliseren zonder dat je zelf een instrument speelt. In mijn artikelen tot nu toe vind je daar veel voorbeelden van [2].
Natuurlijk: Muziek maken hééft toegevoegde waarde!
Toch kun je er niet omheen: muziek maken heeft onmiskenbare toegevoegde waarde voor het leren. Jaschke en zijn collega’s Scherder en Honing deden onlangs een heel mooi en goed opgezet experiment waarbij ze ruim 150 Amsterdamse kinderen vanaf groep 3 tweeëneenhalf jaar lang volgden [3]. Een willekeurig deel van hen kreeg muziekles en een ander deel niet. De typerende opbouw van die muziekles, die wekelijks zo’n anderhalf uur gegeven werd, bestond uit een welkomstlied, gevolgd door theoretische en historische informatie over de context van het lied, en eindigde met het samen muziek maken, zingen en improviseren. Wat bleek? De groep die muziekles kreeg scoorde bij testen na ruim twee jaar significant beter op executieve functies zoals planningsvaardigheid, verbale intelligentie en het kunnen beheersen van impulsen. Deze functies ondersteunen het leren in brede zin. Het onderzoek toonde bovendien aan, dat de verbeterde executieve functies ook samen gingen met hogere scores bij de CITO toets [noot 4].
Nu gaat het er natuurlijk bij een muziekles niet om dat de CITO scores omhoog gaan, al kan dat als bijkomstigheid natuurlijk geen kwaad. Muziek maken (of bijvoorbeeld weten waar je op kunt letten als je luistert) is intrinsiek de moeite waard, vanwege het levenslange plezier en de diepgang die daarmee kunt beleven. 
Méér muziek in de klas
Het gaat na jaren van achteruitgang nu steeds beter met muzieklessen op school. Het initiatief ‘meer muziek in de klas’ krijgt meer momentum in ons land en er komt steeds meer aandacht voor muziekonderwijs in de Pabo. Overal in Nederland worden convenanten gesloten en krachten gebundeld om meer muziek in de klas mogelijk te maken [noot 5]. Hoe ziet dat muziekonderwijs er eigenlijk uit? Een citaat dat de stand van zaken weergeeft op de basisschool: "Binnen het vak muziek in de basisschool wordt aandacht besteed aan de diverse vormen van muzikaal gedrag, ook wel domeinen genoemd. Leerlingen zingen liedjes uit verschillende culturen en stijlen. Ze spelen op instrumenten, of gebruiken hun lichaam als instrument. Al luisterend komen ze in aanraking met een breed spectrum aan vocale en instrumentale muziek, variërend van klassieke muziek tot wereldmuziek, pop en jazz. Ze noteren muziek die ze horen en spelen zowel grafisch als in het notenschrift. Last but not least is er vooral bij muziekonderwijs voor jonge kinderen veel aandacht voor bewegen op muziek zodat kinderen de muziek met het hele lichaam kunnen ervaren en zij zich bewegend muzikaal kunnen uiten.” [6]
Muziek is een vak dat in beweging is. Zo breekt bijvoorbeeld Michel Hogenes in het hierboven geciteerde artikel een lans voor het meer aandacht geven aan componeren [7]. Arthur Jaschke, die promoveerde op het eerder vermelde onderzoek in Amsterdam gelooft sterk in het belang om van het toepassen van digitale muziek-methodes [8]. Kortom, er liggen voldoende uitdagingen voor muziek-vakdocenten!
Muziekles of gemuzikaliseerde les?
Nog even los van de intrinsieke waarde van muziek kunnen we er gevoegelijk van uitgaan dat aparte muziekles een manier is om het onderwijs en het leren in algemene zin te versterken. Ook bij het muzikaliseren van de les wordt gebruik gemaakt van de kracht van muziek, maar op een andere manier. Om dit te verduidelijken, trek ik twee soorten les ‘uit elkaar’. ‘Muziekles’ en ‘gemuzikaliseerde les’.Beide lessen werken met de kracht van muziek en sluiten elkaar niet uit, sterker nog: ze versterken elkaar. Muziekles omvat het leren muziek maken: zingen, instrumenten bespelen, bewegen op muziek, leren over muziek, samen leren zingen, eventueel ook improviseren en componeren. Muziekles wordt doorgaans gegeven door muziekvakdocenten. Een gemuzikaliseerde les omvat het leren met muziek, gebruik makend van de ‘didactische’ kracht van muziek: haar emotionele invloed, de focus die ze kan brengen, haar vermogen om energie te reguleren en verbinding te brengen, aangevuld met het gebruik van songteksten die je kunt beluisteren, zingen en (eventueel) creëren. Dit kan heel goed onder begeleiding van vakdocenten die van muziek houden maar zelf geen muziekopleiding gevolgd hebben [7].
De intensiteit van muziek in de klas
In de onderstaande figuur wordt aan de hand van deze twee begrippen een indeling gemaakt waarin de intensiteit van muziekles en de intensiteit van de gemuzikaliseerde les naast elkaar gezet worden. In het diagram neemt de intensiteit van het gebruik van muziek toe van linksonder naar rechtsboven. Er zijn twee uitersten: Aan de ene kant, linksonder, wordt op geen enkele manier muziek gebruikt. Aan de andere kant wordt én muziekles gegeven én wordt het leren in de volle breedte gemuzikaliseerd.
Zoek de ideale plek in de grafiek!
Je zou met dit diagram, afhankelijk van de context van de leersituatie, je ‘ideale plek’ in de grafiek kunnen zoeken. Linksonder is niet interessant wanneer je gelooft in de kracht van muziek. Maar zit je helemaal rechtsboven dan moet bijvoorbeeld wel heel zeker weten dat de leerlingen of deelnemers echt van muziek houden…..! In het artikel van volgende week worden de verschillende kwadranten van het diagram verder uitgewerkt.
Meer weten over hoe je het leren muzikaliseert?
Ben jij trainer of docent en wil jij het leren muzikaliseren? Ik geef daar training en advies over aan jou of je school. Binnenkort geef ik een ééndaagse workshop over dit thema. De kern van wat ik doe is, dat ik jou of je school ‘meer naar rechts in de grafiek breng’! Neem hier contact op voor een offerteaanvraag.
Achtergrondinformatie en eindnoten
Meer achtergondinformatie vind je in mijn whitepaper of mijn andere blogs.
[1]: Persoonlijk vind ik daarom dat bij elke muziekles om te beginnen het plezier van het maken centraal zou moeten staan. Dat is in mijn ervaring lang niet altijd zo. Docenten kunnen erg vasthoudend zijn aan hun stap-voor-stap methodes. Ooit gaf ik mijn dochter ‘gitaarlessen’ cadeau bij een door haar te kiezen gitaarleraar in de buurt. Ze vond alleen een docent die vond dat ze moest beginnen met het leren van noten lezen, wat ze niet wilde. Ze heeft het vervolgens zichzelf geleerd. Kijk hieronder voor een interview met mijn moeder over pianoles voor jonge kinderen.
[3] A.C. Jaschke, Honing H. en Scherder E.J.A (2018) Longitudinal analysis of music education on executive functions in primary school children Front. Neurosci. 12:103. doi: 10.3389/fnins.2018.0010
[4] Of het maken van muziek effect heeft op intelligentie of leervaardigheden is al jaren onderwerp van discussie in de wetenschappelijke wereld. Beroemd is een onderzoek van Schellenberg E.G. (2004) dat laat zien dat het maken van muziek buiten de les om een duidelijk positief effect heeft op het IQ. Ook veel andere studies wijzen daarop, maar het is duur, tijdrovend en ingewikkeld om dat goed en ondubbelzinnig te meten. Veel onderzoeken zaten bij nader inzien toch niet goed in elkaar. Echt ondubbelzinnig bewijs kwam volgens Schellenberg (in Swaminathan, Schellenberg & Khalil (2017) alleen van deze ene studie van 2004. A.C. Jaschke, Honing H. en Scherder E.J.A (2018) voegden daar echter recentelijk hun onderzoek aan toe (een longitudinaal gerandomiseerd onderzoek met controlegroepen). Dit is de eerste longitudinale studie die laat zien dat muziekles in de klas een positief effect heeft op executieve functies zoals planningsvaardigheid, verbale intelligentie en het kunnen beheersen van impulsen. Zie de literatuurlijst in mijn whitepaper voor de verwijzingen hierboven.
[5] zie weer mijn whitepaper
[6] Onder meer stichting ‘Meer muziek in de klas’ (www.meermuziekindeklas.nl) timmert op dit gebied aan de weg . In november 2018 steunde een kamermeerderheid de volgende motie: "De Kamer [...] verzoekt de regering, door samenwerking met het lokale en provinciale bestuur, te bevorderen dat zoveel mogelijk kinderen kunnen meedoen met het initiatief Méér Muziek in de Klas, via een jaarlijkse bijdrage van 500.000 euro voor 2019 en 2020"
Noot 6 LKCA (2015) Wat weten we over muziekonderwijs? Verslag van een bijeenkomst met wetenschapen praktijk (p15-24) Verslag van een bijeenkomst met wetenschap en praktijk. Utrecht: Landelijk Kennisinstituut Cultuureducatie en Amateurkunst
[7] Michel Hogenes stelt in het bovenstaand verslag dat ..: "In de praktijk blijkt dat componeren op de meeste scholen slechts af en toe aan bod komt. Dit terwijl onderzoek laat zien dat kinderen door componeren sterker betrokken zijn op het muziekonderwijs dan door het zingen van liedjes of het uitvoeren van instrumentale composities van anderen. Michel Hogenes laat de meerwaarde en mogelijkheden van componeren zien als betekenisvolle activiteit in het basisonderwijs. Hij baseert zich daarbij op onderzoek naar componeren met kinderen dat is uitgevoerd aan De Haagse Hogeschool.”
[8]: Jaschke (2019, p 137) stelt dat we bij het integreren van muziek in de school curricula meer aandacht moeten hebben voor digitale technieken. Belangrijke aandachtspunten zijn daarbij: (1) De toepasbaarheid van digitale versus ‘traditionele’ muziek-methoden (2) het directe effect daarvan op de interactie tussen docent en leerling en (3) het effect van die methodes op de cognitieve ontwikkeling van kinderen. A.C. Jaschke (2019) Is music a luxury? What we know - and do not know – about the neurocognitive and behavioural effects of music education Proefschrift VU Amsterdam
Reacties:
| Er zijn nog geen reacties op dit bericht geplaatst. |
Reageren: